İran, Milletlerarası Atom Gücü Ajansı (UAEA) İdare Şurasında ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya öncülüğünde alınan karara reaksiyon olarak Fordo’daki nükleer tesiste uranyumu yüzde 60 saflıkta zenginleştirmeye başladı.
İran devlet televizyonuna göre, İran, “UAEA ile yeterli iş birliği yapmadığı” gerekçesiyle UAEA Yönetim Kurulunda alınan aleyhte karara tepki olarak yüksek düzeyde uranyum zenginleştirmeye başladığını duyurdu.
Bu kapsamda İran Atom Enerjisi Kurumunun, Fordo’daki nükleer tesiste uranyumu yüzde 60 saflıkta zenginleştirme sürecine başladığı ve bu oranda zenginleştirilen uranyum ölçüsünü artırdığı belirtildi.
Karara karşılık olarak ayrıyeten, Natanz ve Fordo’daki tesislerde yeni bir santrifüj zinciri oluşturulacağı ve Fordo’daki IR1 santrifüjlerinin daha süratli uranyum zenginleştirebilen yeni kuşak IR6 santrifüjleriyle değiştirileceği bilgisi verildi.
Nükleer mutabakat İran’a 3,67 oranında uranyum zenginleştirme izni veriyordu
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015’te imzalanan Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı (KOEP) olarak isimlendirilen nükleer mutabakat, Tahran’a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme izni veriyor.
Buna karşılık ABD’nin 2018’de anlaşmadan tek taraflı çekilmesinden bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini durduran İran, ilk olarak Natanz’da 17 Nisan 2020’de yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurmuştu.
Tahran’ın uranyumu yüzde 20 ve yüzde 60 saflıkla zenginleştirmesi Batılı ülkelerde tasalara neden oluyor; zira uranyumun yüzde 20 ve üzerinde zenginleştirilmesi nükleer bomba elde etmeye imkan sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için değerli bir basamak olarak kabul ediliyor.
İran ile UAEA ortasındaki anlaşmazlık
İran’da UAEA’ya bildirilmemiş 3 yerde nükleer bulguların tespit edilmesi ve kelam konusu nükleer bulgulara ait Tahran idaresine yöneltilen soruların istenilen seviyede yanıtlanmaması taraflar ortasında gerginliğe neden olmuştu.
Ajansın, Tahran’ın bu 3 yere ilişkin yaptığı açıklamayı teknik olarak inandırıcı bulmadığını bildirmesi üzerine 8 Haziran’da UAEA İdare Heyeti, İran’a karşı karar almıştı. Bu gelişme üzerine İran, 9 Haziran’da 2015’teki anlaşma kapsamında nükleer programını denetlemek amacıyla Ajansın kullandığı kamera sistemleri başta olmak üzere çeşitli ekipmanları kaldırmaya başladığını duyurmuştu.
İran, 2 Kasım’da UAEA ile farklılıkları azaltmak için Viyana’ya bir heyet gönderdiğini duyurmuş, UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi ise 9 Kasım’da yaptığı açıklamada, İran’ın son toplantıda “yeni bir şey sunmadığını” söylemişti.
İran’ı nükleer programı konusunda UAEA ile iş birliği yapmamakla suçlayan ABD, Fransa, Almanya ve İngiltere, UAEA İdare Konseyine, İran’ın “UAEA ile derhal iş birliği yapmasını” vurgulayan bir karar hazırlamıştı.
UAEA Yönetim Kurulunda 17 Kasım Perşembe günü oylanarak 35 ülkeden 26’sının oyunu alan kararda, UAEA ile kâfi iş birliği yapmamakla suçlanan İran’a, “bildirilmemiş 3 yerde bulunan uranyum izlerinin varlığına ilişkin derhal kabul edilebilir bir teknik açıklama sağlama” çağrısı yapılmıştı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan 19 Kasım’daki açıklamasında, UAEA İdare Heyetinde Tahran aleyhinde alınan kararın “siyasi” olduğunu ve karara karşılık vereceklerini söylemişti.
